“We hebben een overvloed aan stereotypes, beelden nodig.”
door Janet Lie
Alice Wong (33) is story designer en docent aan de Design Academy in Eindhoven. Haar werk onderzoekt hoe informatie onze realiteit continu hervormt.
”In zowel Hong Kong als Nederland blijf ik een toerist. Als iemand mij beledigt, kan ik er voor kiezen om het aan te nemen of los te laten. Zo’n confrontatie ligt meer bij de andere persoon.” Alice Wong is geboren in Amsterdam, maar verhuisde op driejarige leeftijd met haar moeder naar Hong Kong. Als twintiger kwam ze terug om de master Information Design te volgen aan de Design Academy in Eindhoven.
Waarom haar moeder toentertijd besloot om Nederland te verlaten, was Alice nooit helemaal duidelijk. Ze wist alleen dat haar vader vlak ervoor was overleden. ”Toen ik mijn moeder erover vroeg, zei ze dat hij omkwam in een auto-ongeluk en dat ik dit aan anderen moest vertellen als ze ernaar vroegen. Ik heb me hier zo lang aan vast gehouden.”
Eenmaal terug in Nederland, wilde Alice uitzoeken wat er met haar vader was gebeurd. ”Gebeurde het ongeluk in Amsterdam? Op de snelweg?” Ze onderzocht talloze archieven, maar kon niks vinden. Na lang aandringen bij haar moeder, kreeg ze eindelijk de waarheid: hij was vermoord. ”Ik was 25 en wist de waarheid niet. Ik had gemengde gevoelens en dacht, wat betekent dit? Had mijn moeder controle over het narratief en had ze dan controle over hoe ik mijzelf zag?”
Jarenlang dacht Alice dat hij te snel auto reed, maar nu kwam ze erachter dat hij niet eens een rijbewijs had. ”Al die beelden die ik in mijn hoofd had, kwamen van filmscènes.” Volgens Alice heeft iedereen een ander beeld van een bepaalde situatie. De meeste mensen zullen nooit een vliegtuigramp meemaken, maar hebben wel een beeld in hun hoofd omdat ze het ooit in een film zagen. Hoe de ene persoon dit voor zich ziet, is weer anders dan bij een ander. Dit komt doordat iedereen een ander referentiekader heeft, gebaseerd op hoe ze zijn opgevoed, wat ze meekrijgen van hun omgeving en de maatschappij en hoe ze omgaan met informatie.
”In plaats van erachter te komen wie mijn vader had vermoord, wilde ik weten hoe iemands realiteit werd geconstrueerd en gereconstrueerd.” Met dit design-perspectief verwerkte ze haar persoonlijke verhaal in haar afstudeerproject: de 11-minuten durende film Reconstructing Reality. In haar werk gaat Alice uit van de notie ‘Who told you so’? Ze nodigt mensen uit om kritischer te zijn met de informatie die we binnenkrijgen en te beseffen dat er niet altijd één perspectief is.
Ze vertaalt haar abstracte ideeën naar installaties en kunstwerken. Voor het project Cohesion (2021) maakte ze samen met Crys Leung een enorme cirkel op het NDSM-terrein, die alleen te zien is vanuit een helikopterperspectief. Maar wanneer je ernaast staat, denk je alleen een lang stuk reflecterende tape te zien. De makers zeggen hiermee dat wat wij als waarheid herkennen, vaak een klein deel is van een groter verhaal. ”Veel mensen, vooral tegenwoordig, houden zich vast aan de informatie die ze kennen. Ze denken dat hun perspectief de juiste is, zonder te beseffen dat er geen goed of fout perspectief bestaat. We krijgen allemaal gewoon andere informatie voorgeschoteld.” Alle perspectieven dragen bij aan onze collectieve realiteit: de cirkel.
Stereotypes spelen hier ook een grote rol, zegt Alice. In 2019 maakte ze de video-installatie US & THEM, waarin ze de geschiedenis van Chinese stereotypes in de Amerikaanse media onderzocht. Ze gebruikte zowel historische foto’s als beelden uit popcultuur zoals The Simpsons. Gaandeweg kwam ze tot een verrassende conclusie: we moeten meer verschillende stereotypes creëren. ”Niet om eraan vast te houden, maar om ze te doorbreken. Stereotype beelden zijn een eerste stap in het begrijpen van iets. Bij stap twee moet je je afvragen: klopt het?”
Zelf had Alice stereotypes over Nederland voordat ze terugkwam. Ze dacht dat er overal koeien, tulpen en windmolens zouden zijn. Ook stelde ze voor dat iedereen twee meter lang was en elke dag kaas at. ”Eenmaal hier zag ik dat dit beeld niet helemaal klopte. Niet elke Nederlander is superlang. Er zijn mensen die geen zuivel eten. Ook leerde ik dat ‘Nederlander’ niet alleen mensen met blond haar en blauwe ogen betekende, maar dat ze verschillende etniciteiten kunnen hebben. De windmolens en tulpen zie ik ook niet overal.”
Volgens Alice is het prima om stereotype ideeën te hebben, bijvoorbeeld dat alle Aziaten klein zijn of verlegen. ”Maar erken dat dit het eerste is wat je leert. Daarna moet je je openstellen voor andere mogelijkheden. Er zijn Aziaten die 1 meter 78 zijn en 80 kg wegen. Er zijn Aziaten die extravert en luid zijn.” Zelf wordt Alice niet boos als mensen haar stereotyperen. ”Ik probeer dan met ze in gesprek te gaan, maar als ze niet luisteren, dan ligt het probleem bij hen en niet bij mij.”
Alice ziet hoe er in verschillende culturen met informatie wordt omgegaan. ”Mijn familie in Hong Kong is erg traditioneel. Als iemand vraagt, ”Begrijp je het?” En je zegt ja, dan wordt er vanuit gegaan dat je ermee eens bent. Als je het begrijpt, wat is dan het nut van een eigen mening hebben? Dat creëert chaos. Dit is een Oosterse manier van denken. Nu ik weer in Nederland woon, moet ik mezelf eraan herinneren dat ik het niet eens hoeft te zijn met alles wat ik begrijp. Ik kan mijn eigen mening hebben.”
Deel jouw verhaal
Welk verhaal spreekt jou het meeste aan? Wat is jouw connectie met Azië? Deel je verhaal op social media met #VerbreedJeHorizon.
Wat is jouw connectie met Azië? #VerbreedJeHorizon is een productie van Pan Asian Connections en tot stand gekomen met financiële ondersteuning van VSBFonds en Gemeente Amsterdam.
Team
DoP/Post-production: Rikash Gobardhan – Goodville
Redactie & interviews: Janet Lie
Copy / captions: Caitlin Spaans
Productie: Noor Verbiest, Hui-Hui Pan en Sara Fayazi
Creatieve directie / strategie: Chantal Tjin, Hui-Hui Pan
