Omdat het dit jaar honderdvijftig jaar geleden is dat de eerste Indiase contractarbeiders met schip aankwamen in Suriname, is het volgens curator Devika Chotoe de hoogste tijd om de geschiedenis en de erfenis van de Hindostaanse gemeenschap een zichtbare plek binnen de koloniale geschiedenis van Nederland te geven. PAC spreekt Devika over haar expositie ‘A Sense of Brown’, haar achtergrond als performancekunstenaar en haar plek als curator met Aziatische roots in de Nederlandse museale wereld.
Waarom vind je dat een expositie als ‘A Sense of Brown’ nodig is?
“2023 is het jaar dat wij de afschaffing van de slavernij in Suriname en de Caribische delen van het Nederlandse Koninkrijk herdenken, maar ik merkte dit jaar al gauw dat het herinneren van de bredere koloniale geschiedenis van Nederland in binair bewustzijn belandde: zwart-wit denken en Zwart versus Wit discours. Het systeem van contractarbeid is begonnen ná de afschaffing van de slavernij, als een nieuwe vorm binnen hetzelfde koloniale regime. Dit heeft haar sporen achtergelaten binnen de huidige gemeenschappen die tot deze diaspora behoren. Hierdoor is er ook op het gebied van de zichtbaarheid en emancipatie van niet-zwarte etnische gemeenschappen nog veel werk aan de winkel. En aan de zichtbaarheid van de Hindostaanse gemeenschap, van de nazaten van Indiase contractarbeiders wereldwijd, wil ik met ‘A Sense of Brown’ bijdragen.”
“Naast de noties Wit(heid) en Zwart(heid) ben ik geïnteresseerd in het openen van een derde ruimte voor gemeenschappen, praktijken en plekken die zich hoogstwaarschijnlijk middenin deze kruisbestuiving van Zwartheid en Witheid bevinden, maar in geen van beide categorieën geplaatst kunnen worden. Ik ben op zoek naar een taal die de etnisch-culturele identiteit van de nazaten van de Indiase contractarbeiders kan omvatten. ‘A Sense of Brown’ is een experiment tot het aanwakkeren van de bewustwording van Bruin(heid) en gaat dus verder dan alleen deze culturele identiteit.”
Je bent zelf choreografe en performancekunstenaar. Hoe heb je deze achtergrond gebruikt tijdens het cureren van ‘A Sense of Brown’?
“Voor mij komt choreografie in essentie neer op het boetseren van tijd en ruimte terwijl je gebruik maakt van je lichaam. Dit bewustzijn heb ik ook expliciet meegenomen in de vormgeving van de tentoonstelling. Los van het relateren aan het verleden en verlangens voor de toekomst, heb ik bewust gekozen voor werken waarbij bezoekers gevraagd wordt om hun lichaam actief in te zetten. Hoe je je als bezoeker dus voortbeweegt in de ruimte is een opzettelijke dramaturgie waarbij je wordt uitgenodigd te keren, te reiken, te grijpen, te bukken, te buigen, te naderen of juist van werken af te stappen.”
“Als danser, maar zeker ook als denker, schrijver en curator, put ik inspiratie uit lichamelijke praktijken als body-mind centering. In ‘A Sense of Brown’ mag de actieve participatie met het lichaam dus niet ontbreken. “Zintuiglijke waarneming is zeer belangrijk voor de tentoonstelling.”
Hoe vond je het om een expositie met betrekking tot de Hindostaanse gemeenschap te creëren, terwijl je zelf deel uitmaakt van deze gemeenschap?
“Geweldig! Ik denk dat een soortgelijke tentoonstelling ook niet anders gecureerd kon worden dan door een Hindostaan zelf en ik ben blij dat ik de uitverkorene mocht zijn. Niet dat ik mijzelf wil beperken tot een streng spel van identiteitspolitiek binnen kunst, maar ik denk wel dat het belangrijk is om constant kritisch te blijven op vragen als: wie zegt wat en waarover? Welke blikken, welke geleefde realiteit zit er achter? In dat opzicht wil ik heel graag intersectionaliteit benadrukken: dekoloniale, (trans)feministische en queer perspectieven, omdat ik hier zelf ook mee te maken heb in mijn geleefde realiteit. En waar wij, als Hindostaanse kunstenaars, ook constant in gesprek over zijn, gezien hier nog niet veel aandacht is, ook niet vanuit de Hindostaanse gemeenschap zelf. De Hindostaanse identiteit en geschiedenis is vooral beschreven vanuit een perspectief van cis-hetero mannen of niet-Hindostaanse personen. Het voelt dus krachtig en verbindend dat ‘A Sense of Brown’ volledig een resultaat is van en voor de gemeenschap zelf.”
Hoe zie je je plek als curator met Aziatische roots binnen de Nederlandse museale wereld?
“Ik zie die plek als nodig. ‘A Sense of Brown’ is mijn eerste tentoonstelling die ik op deze schaal heb gecureerd, dus ik moet erbij vermelden dat ik mijn plek als curator in de Nederlandse museale wereld wellicht verder moet bewerkstelligen en opeisen. Toch denk ik wel dat Nederland gebaat is bij een uitbreiding van perspectieven als het neerkomt op het tonen van de veelzijdigheid aan wereldbeelden en het adresseren van dekolonisatie en racisme, zowel in content als op institutioneel niveau. En dan heb ik het niet alleen over mijn eigen Aziatische roots, maar ook alle curatoren die verwant zijn aan de Global South, het Globale Zuiden.”
“Als curator met Aziatische roots ben ik mij bewust van de emancipatiestrijd die Zwarte kunstenaars en intellectuelen hebben gevoerd in Nederland om zichtbaarheid te creëren voor hun perspectieven, waar ik uiteindelijk ook baat bij heb en solidair mee ben als curator van kleur. Tegelijkertijd zie ik het ook als mijn verantwoordelijkheid om mijn eigen wortels te ontspruiten in het museale veld en meer zichtbaarheid te creëren voor artistieke, esthetische, culturele en spirituele praktijken die ontleend zijn uit Azië, omdat de representatie beter kan. Cureren is een vorm van (kunstzinnige) verslaggeving, en ik hoop dat ik vanuit mijn positie als curator een plek kan creëren waar verbinding centraal staat.”
Welke plannen heb je voor de toekomst?
“Zoals ik al vaker heb laten vallen is solidariteit voor mij enorm belangrijk en ik zie het creëren van tentoonstellingen als een poëtisch ritueel waarin bruggen worden gebouwd en relaties worden versterkt. Ik zou als curator dieper willen duiken in mijn bredere Aziatische wortels en onderzoeken hoe relaties tussen verschillende Aziatische, Aziatisch-Caribische en Caribische gemeenschappen in Nederland gebouwd en verstevigd kunnen worden en een tentoonstelling daaraan kan bijdragen. Daarnaast is het ook mijn droom, en doel, om op die continenten meer artistieke connecties te leggen en tentoonstellingen te ontwikkelen en daarmee rond te reizen.”
“Tot slot hoop ik wel dat ik mijn steentje kan bijdragen aan een versteviging – misschien toch wel een beetje Pan-Aziatisch bewustzijn zonder te veel te generaliseren- onder culturele ondernemers in Nederland met Aziatische roots. Dat wij elkaar meer en beter kunnen vinden, vaker samenwerken en toenadering tot elkaar zoeken.”
Benieuwd naar een impressie van de expositie? Pan Asian Collective heeft onlangs de tentoonstelling bezocht en maakte deze beelden.
De tentoonstelling ‘Sense of Brown’ is nog tot en met 18 november te bezoeken in CBK Zuidoost.
